Makine Mühendisleri Odası KIB-TEK’i yönetenlerin KKTC elektrik arz güvenliğini dikkate alarak kamu yararına doğru kararlar almaya özen göstermeleri gerektiğini kaydederek, son günlerde yoğunlaşan arızaların giderilmesi için uğraşan günlerce evlerine gitmeyen, mühendis, teknisyen ve tüm KIB-TEK çalışanlarına geçmiş olsun dileklerini iletti.
Oda Başkanı Ayer Yarkıner, yaptığı yazılı açıklamada, KIB-TEK santrallerinin hasara uğratılmasının sebebinin yanlış ve yasal olmayan kararlar olduğunu ve bu kararların derhal iptal edilerek kamu zararının ilgililere ödettirilmesi gerektiğini kaydetti.
Yarkıner KIB-TEK santrallerinin hasara uğratılmasının sebeplerini, “Usulsüz yakıt tedariki, usulsüz bakım anlaşmaları, usulsüz sigortalama faaliyeti, usulsüz sözleşme” olarak dört başlıkta topladı.
Yarkıner açıklamasına şöyle devam etti:
“Tedarik edilen yakıtın makine operasyonlarını kötü etkilediği, üretim performansını düşürdüğü, zamanından evvel ve normal olmayan şartlar nedeniyle yoğun arızalara sebep olduğu, kapasiteye uygun üretim yapılamadığı, çevre ve insan sağlığı konusunda da ciddi risklere sebep olduğu tespit edilmiştir. Uygunsuz yakıtın, mekanik hasarı ile insan ve çevreye olumsuz etkilerinin boyutunun da tespit edilmesi için analizler yapılması ve müteakip olarak da doğru bakım zamanı ve tedarik usulü belirlenmelidir. Odamız bu konuda talep edilirse destek verecektir.
KIB-TEK santrallerinin bakım/onarımlarının EÜAŞ‘a devri ve KIB-TEK kadrolu personelinin nezaretinde, mali, hukuki ve teknik sorumluluğunda yapılmaması KIB-TEK malının korunması ile ilgili birimlerinin, teknik, envanter kontrol gibi kullanıcı sorumluluklarını bertaraf etmiştir. Aynı zamanda EÜAŞ tarafından yapılan anlaşmalarda da teminat, garanti, kabul kriterleri belirlenmemiştir ve /veya takip edilmemektedir. Örnek olarak 2019-2020 yılında EÜAŞ tarafından taşeron firmaya yaptırılan 8 numaralı makinanın bakım onarımı hizmet garantisi içinde iken ana mili kırılmıştır. Bu hasar normal aşınma yıpranma kaynaklı değildir.
Makinenin 4 yıl hizmet dışı kalmasının bedeli 25-30 Milyon Dolar (henüz hizmete hazır hale getirilmedi) bu makinenin muhtemel arıza gerekçeleri de yakıt ve zamanından evvel yağın yaşlanmasıdır. Bu tecrübeyi dikkate alarak usulsüz yakıt tedariki ve usulsüz bakım sözleşmeleri sonlandırılmalıydı, geç de olsa bu yanlış yöntem iptal edilmelidir. Aynı zamanda söz konusu 8 numaralı makine bakım garantisine ilave olarak da sigortalıydı. Ne taşeron firma ne de sigorta hasarı ödemedi, üstelik ilave bir hata ile çalışmayan makina sigortalanmaya devam edildi. Bahsedilen faaliyetlerin kamu yararına olmadığı çok aşikardır? EÜAŞ anlaşmaları gereği de GT santralleri ile ilgili ödemelere ait hukuki inceleme yapılması da ayrıca gerekmektedir.
Kalecik III zamansız ve elektrik arz güvenliği maksadı olmadan imzalandı. Bakanlar Kurulu her biri tek tek ihale yasasının 24’üncü maddesiyle ilgili yasayı okuyup, bu değişikliğin kamu yararına olduğunu ispat etmelidirler. Bize göre bu değişiklik ile yasal ve şeffaf olmayan, rekabetsiz ve sürdürülebilir vahşi rantın önü açılmıştır. Gerekçeleri ile birlikte konuyu yargıya taşıdık. Savcılığın sürecin geciktirilmemesi için tedbir alması gerektiği değerlendirilmektedir. AKSA’nın sözleşme gereği 175 Mwe vermesi gerekiyor fakat veremiyor.
Diğer bir ders; AKSA tesisi tam yükte kabul muayenesi yapılmadı / yapılamazdı da kabul muayenesi olmadan neden kira bedeli ödeniyor. Bu kalecik III’ün altında imzası olanlar bu konuyu fark ettiler mi? Başbakana anlatılar mı? Kalecik III’ün Kamu yararına, elektrik arz güvenliği sağlanması için imzalandığını da Başbakan’a ispat ettiler mi? Etmedilerse başbakan bu konuda neden bilgi talep etmiyor? Sayın Başbakan talep ederse kendisini ziyaret ederek bu kâbustan kurtulma çarelerini önerebileceğiz…”
-Acil yapılması gerekenler…
MMO Başkanı Yarkıner, elektrikteki sorunların çözümü için acil yapılması gerekenleri de şu şekilde sıraladı:
“Makineler durdurulmalı ve hasar tespiti yapılmalıdır. Zaten bu durumda da çalışamayacakları görülmüştür… KIB-TEK tedarik ve bakım ihtiyaçlarını üretici standartlarında yasal zeminde yapılması sağlanmalıdır,
Yönetim Kurulu hakkında yakıt, bakım ve AKSA sözleşmelerinin yasaya uygunluğu ve kamu yararına olduğu konusunda ıspat talep etmek ve soruşturma yapmak. Yetersiz ve hukuki eksikler varsa görevlerine son vermek. KIB-TEK’in Yönetiminin denetlenebilir ve özerk olması sağlanmalıdır.
Mali ve idari teftişler zamanında yapılmalı, AKSA sözleşmesi de şeffaf, ihtiyaca uygun, rekabetçi koşulara getirmek, faturaları teftiş edilebilir hale getirilmesi, muteber olması sağlanmalıdır. AKSA’ya ödenen fahiş fiyatlar nedeniyle KIB-TEK kendisini iyileştiremiyor.
KIB-TEK mali ve envanter muhasebesi kayıtlarının uygunluk denetimi ve ödemelerini teftiş etmek, DG Makinaları söndürmek 48 Bin saatlik bakım ihtiyacını belirlemek için yağ analizi yapmak; yağ analizlerinde sodyum, demir, bakır, alüminyum değerleri üreticinin limit değerleri ile mukayese edilmeli, limit değeri üzerindeki elementlerin belirttiği tali parçalar da değiştirilerek makinalar en az 17 Mwe üretebilme yeteneğine kavuşturulmalıdır.
Bu hatalı yakıt tedariki ve makinalarda yakılmasının günlük zararı, kesintilere rağmen hesaplanmalı ve Yönetim Kuruluna ödettirmek için soruşturma dosyasına konmalıdır.”
-“MMO polise şikayette bulunacaktır”
Kıbrıs Türk MMO Başkanı Yarkıner, belirtilen usulsüzlükleri hukukçu ve Birlik Başkanı ile değerlendirerek polise şikâyette bulunacaklarını da açıkladı.
Yarkıner şöyle devam etti:
“Peak değerler için fosil yakıt santral montajı durdurulmalı ve Teknecik'e asgari 130 Mw batarya depolama tesisi kurulumu yapılmalıdır. Hiçbir yakıt maliyeti insan hayatından sonra da makinelerden daha değerli değildir.
KIB-TEK’in GES kurulumu olan Serhatköy arazisinin 1 Milyon m2 arazisi özel şirkete verilme planları bitirilmelidir. Muteber olmayan bu protokol, Başbakan tarafından iptal edilmelidir. Söz konusu arazi KIBTEK tarafından GES tesisi kurulmak üzere yatırım planlaması yapılmalıdır.
KKTC elektrik arzında yaşanan sorunların ve maliyetinin yüksekliğinin geçerli bir neden yoktur. Elektrikli araçlar şarj istasyonları yenilenebilir enerji kaynaklı olmalı ve kapasitesinin yüzde 30 depolanabilme kabiliyetinde olmalıdır. Bina elektrik şebekeleri ‘akıllı şebeke’ teknik standartlarında olmalı ve ülkeye tedarik edilecek elektrik ekipmanlarının enerji tasarrufu özelliğinde olmaları sağlanmalıdır.
Sayın Başbakan tensip buyurur ise elektrik arz güvenliği iyileştirilmesi için kendilerini bilgilendirmeye hazırız.”